Яшелчәләрне һәм җиләк-җимешләрне ничек дөрес юарга
Ни өчен җиләк-җимеш һәм яшелчәләрне, хәтта түтәлдә үссә дә юарга кирәк? Ни өчен сабын яки махсус юу чарасы белән ярамый?
Еш кына кешеләр яшелчә һәм җиләк-җимешләрне юуны игътибарсыз калдыралар, гәрчә бу бик куркыныч булса да: җимешләр өстендә гадәттә агулы химикат калдыклары, бактерияләр һәм вируслар җыела, алар бик күп авырулар китереп чыгарырга сәләтле. Өстәвенә, бу сатып алынган продуктларга гына түгел, ә үз түтәлләрендә һәм агачларында үстерелгәннәргә дә кагыла. Ни өчен яшелчәләрне, җиләк-җимешләрне юарга, моны ничек дөрес эшләргә һәм ни өчен сабын моның өчен яраксыз икәнен ачыклыйбыз.
Өслектә нәрсә кала? Өстәвенә, кабыгын ашарга җыенасызмы-юкмы, моны эшләү мәҗбүри, чөнки җимешләрне чистартканда һәм тураганда бактерияләр һәм пычрак күчә ала. Пычрануның ике төре бар: химик һәм биологик. Беренчеләренә корткычлар белән көрәшү өчен кулланыла торган пестицидлар керә. Еш кына алар азык-төлеккә дә эләгә, ә бу кеше өчен дә куркыныч булырга мөмкин. Шулай ук яшелчә һәм җиләк-җимеш өслегендә бактерияләр (эчәклек таякчыгы), вируслар (энтеровируслар, ротавируслар), гельминт йомыркалары җыела. Кагыйдә буларак, алар туфрактан кабыкка эләгә, яки кимерүчеләр һәм бөҗәкләр тарафыннан кертелә. Ашлама сыйфатында еш кулланыла торган тирестә дә бик күп куркыныч бактерияләр бар. Юылмаган җимешләрне куллану эчәк инфекцияләре, агуланулар, органнарның төрле системалары зарарлануы белән яный, алар сирәк очракта хәтта үлемгә китерергә мөмкин.
Нәрсә белән дөрес юарга? Җимешләрне юар өчен агып торган су яхшырак, ләкин алар балалар өчен каралган булса, соңыннан шулай ук кайнатылган су белән дә чайкарга мөмкин. Ә менә сабын һәм башка юу чараларын куллану киңәш ителми. Эш шунда ки, җимешләр өслеге-күзәнәкле, ә көнкүреш чаралары – агулы. Аларны никадәр генә яхшылап юмасалар да, алар сеңә һәм кеше организмына эләккәндә төрле авырулар, аерым алганда, ашказаны-эчәк трактында авыртулар китереп чыгарырга мөмкин. Моннан тыш, яшелчәләрне һәм җиләк-җимешләрне сабын белән юуның нәтиҗәлелеге исбатланмаган. Шул ук вакытта җимешләргә кагылыр алдыннан кулларны сабын белән юарга кирәк.
Барлык төр яшелчә һәм җиләк-җимешләр өчен түбәндәге кагыйдә гамәлдә: җимешләрне алдан 15 минутка суга батырырга кирәк, өстәвенә суны вакыт-вакыт алыштыру яхшырак. Алга таба яхшылап юарга кирәк, каты яшелчәләр, шулай ук «йонлы» җиләк-җимешләр (персик, абрикос) өчен хәтта щетка да кулланырга мөмкин. Аны вакыт – вакыт зарарсызландырырга-кайнатырга кирәк. Яшелчә, җиләк-җимешләрне юу буенча тагын да җентекле киңәшләр Роспотребнадзор сайтында бар. Мәсәлән, тамыр яшелчәләрен (бәрәңге, редис, кишер, чөгендер) 10-15 минутка җылы суга батырырга, аннары щетка белән яхшылап чистартырга һәм агып торган су астында яхшылап юарга кирәк. Кәбестәне ( Пекин һәм башка яфрак төрләре) юар алдыннан яфракларның өске катламыннан чистартырга кирәк. Чәчәкле кәбестәне башта салкынча суга батырырга, чәчәккә бүләргә, шул ук вакытта аның караланган урыннардан кисәргә киңәш итәләр.
Яшеллек - яшел суган, укроп, петрушка, кинза, кузгалак, салат яшеллеге – тамырларны, шулай ук саргайган һәм зарарланган яфракларны сайларга, алып ташларга кирәк. Аннары-15 минутка салкынча суга салырга, аерым яфраклар һәм ботаклар буенча яшеллекне аерып, вакыт-вакыт суны алмаштырып, бөтен пычрак төпкә утырганчы һәм су чистарганчы. Шуннан соң агып торган су астында яхшылап чайкарга. Яшеллекне патоген микроблардан һәм гельминт йомыркаларыннан яхшырак чистарту өчен, аны ярты сәгать дәвамында тоз яки серкә эремәсендә (бер литр суга бер аш кашыгы тоз яки серкә) тотарга мөмкин.
Җиләкләрне юар алдыннан карап чыгарга кирәк: бөгәрләнгән, өлгермәгән, черегән, зарарланганнардан. Сыйфатлы юу өчен җиләкләрне дуршлагка бер катлап салырга һәм агып торган су астында биш минут тотарга киңәш ителә. Җиләкне җир һәм ком калдыкларыннан юар өчен, 5-10 минутка салкынча суга батырып, аннан агып торган су белән чайкарга кирәк.
Виноградны кран астында юарга, аннары су агызырга кирәк. Әгәр тәлгәшләр тыгыз булса,җиләкне җимеш аягыннан аермыйча, аларны кайчы ярдәмендә аерырга. Юганнан соң продуктларны чиста кәгазь сөлге белән сөртү яхшырак.