Түләү системалары турында нәрсә белергә кирәк?

Заманча түләү системалары тормышыбызның аерылгысыз өлешенә әверелде. Көн саен алар ярдәмендә без төрле операцияләр уздырабыз - азык-төлек кибетендә сатып алулар ясыйбыз яки онлайн-кибеттә мәгълүматлар кертәбез - һәм аларның ничек эшләүләре турында уйламыйбыз. Шуңа бәйле рәвештә Роспотребнадзор идарәсе түләү системалары төрләре һәм аларның ни өчен кирәк булуы турында мәгълүматны җиткерә.

Түләү системасы нәрсә ул һәм ул ничек эшли

Түләү системасы - ул махсус хезмәт, аның ярдәмендә акчаның акчасыз  күчерүләр яки аларның аналоглары башкарыла (мәсәлән, виртуаль тәңкәләр). Гади сүзләр белән әйткәндә, бу сатып алучы банкы белән сатучы банкы арасында арадашчы.

Теләсә нинди банк картасы билгеле бер түләү системасына кушыла. Аларның өстенлекләре аерылып торырга мөмкин, әмма алар барысы да куркынычсыз килешүләр төзиләр, шулай ук өзлексез эш алып баруны һәм зур күләмле мәгълүматларны эшкәртүне тәэмин итәләр.

Түләү системаларының эш принцибы түбәндәгечә:

1. Башта клиент хезмәт сайлый. Бу, мәсәлән, мобиль элемтә счетын тулыландырырга яки акча күчерү булырга мөмкин;

2.         Аннары ул операциянең нинди картадан башкарылачагын билгели;

3.         Аннары ул үзенең картасы мәгълүматларын кертә;

4.         Алга таба клиент банкының чираты җитә - ул сатып алучыны идентификацияли һәм түләү системасына счеттан акчаларны күчерергә рөхсәт итә;

5.         Шуннан соң түләү системасы алучының банкына күчерү  ясалганын хәбәр итә. Банк исә, үз чиратында, тиешле хәбәрнамә җибәреп, түләүне раслый.

Читтән бу процесс катлаулы һәм озак булып күренә, әмма эштә ул бер минуттан да кимрәк вакыт алып тора.

Шул ук вакытта билгеләп үтәргә кирәк, түләү системалары транзакцияләрнең куркынычсызлыгын тәэмин итү белән кызыксына, шуңа күрә мәгълүматларны тапшыру шактый катлаулы булган махсус цифрлы код ярдәмендә шифрлана. Әмма мошенниклар шулай да моны эшләргә тырышсалар, система картаны блокларга мөмкин һәм булган хәл турында мәгълүматны хуҗасына тапшырачак.

Түләү системасы төрләре

Төрле параметрлар буенча аерылып торучы берничә түләү системасы бар: мәсәлән, территориаль колачлау, комиссия зурлыгы яисә транзакцияләр үткәрү ысуллары буенча. Аларның иң популярлары арасында түбәндәгеләр аерылып тора:

• Дебет һәм кредит карталары ( мәсәлән, МИР, Mastercard һәм Visa);
• Мобиль  түләүләр ( мәсәлән, Apple Pay һәм Samsung Pay);
• Банк күчерүләре ( мәсәлән, CIPS, СПФС һәм SWIFT);
• Электрон кошелеклар ( мәсәлән, QIWI, Skrill, PayPal һәм WebMoney);
• Түләү системалары нигезендә - NFC-технология һәм QR-кодлар (мәсәлән, СБП и Visa payWave);
• Криптовалюталар куллана торган түләү системалары (мәсәлән, Payeer, Binance Pay һәм Capitalist).

Халыкара түләү системалары

• Көнбатышта, кагыйдә буларак, халыкара карта ассоциацияләре дип аталган халыкара түләү системаларының төп максаты илләргә финанс хезмәтләре күрсәтүдән гыйбарәт. Бүгенге көндә аларның иң танылганнары түбәндәгеләр:

UnionPay Кытай түләү системасы

Visa, Mastercard, JCB һәм American Express Россия карталарына санкцияләр кертелгәч, шуның аркасында аларны чит ил кабул итми башлаганнар, ватандашларның UnionPay халыкара түләү системасына кызыксынуы сизелерлек арткан, ул Кытайда нуленче еллар башында ук барлыкка килгән. Әмма ул хәзер генә популярлык казанмады: 2015 елда Mastercard һәм Visa ны узып, уздырыла торган түләүләр күләме буенча узып китте, UnionPay бу күрсәткеч буенча дөньяда иң эре түләү системаларының берсе булды. Моннан тыш, узган ел аның дебет карталары буенча транзакцияләр өлеше 40,03% тәшкил итте.

Кытай түләү системасының Россия белән хезмәттәшлеге инде ун елдан артык дәвам итә. Мәсәлән, 2013 елда UnionPay илнең түләү системалары операторлары реестрына кертелде, ә 2016 елда ул "Мир" операторы белән бергә "Мир-UnionPay" уртак банк карталары төзи башлады. Алда әйтелгәнчә, әлеге система ярдәмендә гражданнар берьюлы ике түләү системасында бер карта белән исәп-хисап ясау мөмкинлеге алды.

• Mastercard International. Бу трансмилли финанс корпорациясе, аның төп штаб-фатиры Нью-Йоркта урнашкан. Аның сәүдә маркалары, Mastercard International базасыннан тыш, MasterCard Electronic, Mondex, Maestro һәм Cirrus.
• Visa International Service Association. Ул үзенә ике компания не кертә- Visa Inc. (АКШ) һәм Visa Europe Services Inc. (Европа). Дөньяның 200дән артык илендә бу ассоциация карталарын кабул итәргә мөмкин. Алар барлыгы берничә тип бар, шул исәптән Visa Gold, Visa Infinite, Visa Classic һәм Visa Platinum. Шулай ук алар билгеле бер категорияләргә бүленәләр: мәсәлән, бизнес яки сәяхәтләр өчен;
• American Express, ул куллану карталарын чыгара торган Global Consumer Services Group, Global Commercial Services - корпоратив карталар, шулай ук транзакцияләрне гамәлгә ашыручы Global Merchant & Network Services кебек бүлекчәләрдән тора;
• JCB Card - дөньяның төп 5 түләү системасына керә торган иң эре япон түләү системасы. Моннан тыш, ул карталар кабул итү нокталары саны буенча өченче урында тора. Оешма карталарның җиде төрен чыгара, алар арасында, мәсәлән, JCB Ladies Card бар, аның ярдәмендә хатын-кызлар хезмәтләрнең махсус пакетыннан файдалана ала;
• Diners Club International - бу пластик карточкалар чыгара торган Америка компаниясе. Ул кредит карталары белән эшли башлаган дөньядагы беренче бәйсез кредит компаниясе булып тора, беренче чиратта, алар күңел ачу һәм сәфәрләр белән бәйле хезмәтләр өчен түләүгә юнәлдерелгән.
• "Мир"  илкүләм түләү системасы

Илкүләм түләү системасы үзенчәлекләре

"Мир" илкүләм түләү системасы башкалар кебек үк, түләүләр белән бәйле операцияләр үткәрергә мөмкинлек бирә һәм овердрафтка ярдәм итүче банк карталары чыгара, "бер каска" түләү һәм интернет-түләү. "Мира" операторы булып 2014 елның июлендә төзелгән "түләү карталарының милли системасы" АҖ (НСПК) тора.

"Мир" картасы кайсы илләрдә эшли

"Мир" картасы эшли торган илләргә килгәндә, хәзер ул Беларусь, Кыргызстан һәм Вьетнамның җирле түләү системалары белән хезмәт күрсәтә.

Шулай ук аның Казахстанда, Кубада, Абхазия, Таҗикстанда, Армения, Көньяк Осетия һәм Приднестровьеда булган хуҗалары бу илләрдә исәп тота, шулай ук аны банкоматларда фаш итәргә мөмкин.

БГӘ, Төркия, Корея, Венесуэла, Мьянма һәм Кипрда билгеле бер банкларның һәм түләү системаларының POS-терминаллары аша түләүне башкарырга гына мөмкин.

Моннан тыш, "Мир" карталары белән түләүне Кытай, Израиль һәм Үзбәкстанның аерым интернет-сервислары кабул итә.

UnionPay Кытай түләү ситемасы

Бүгенге көндә Россиядә UnionPay карталарын түбәндәге банклар чыгара:

• "Газпромбанк";
• "Россельхозбанк";
• "Почта Банк";
• Банк "Восточный";
• Банк ГПБ АО;
• "Санкт-Петербург";
• "Зенит";
• "Русский стандарт";
• "Промсвязьбанк";
• "Солидарность";
• "ВБРР";
• ПАО КБ "Приморье";
• "Примсоцбанк".

Россиядә нинди түләү системалары эшли

Россия Банкы алып барган түләү системалары операторлары реестры нигезендә, ил территориясендә гамәлдә булган системалар, бүгенге көндә "Мир"дан тыш, түбәндәгеләр санала:

• "Золотая корона";
• "Россельхозбанк";
• Система Сбербанк;
• Система ВТБ;
• "Юнистрим";
• "Газпромбанк";
• "Таможенная карта";
• "Страховая платежная система";
• "Система банковской кооперации";
• "Мультисервисная платежная система";
• "Национальный расчетный депозитарий";
• "КП Ритейл";
• "Моментом";
• "Бэст";
• "ХЕЛЛО".
• Sendy;
• HandyBank;
• Pluspay;
• Contact;
• dengi.ru.
• "Астрасенд";
• "АйСиБиСи" (Кытай);
• UnionPay (Кытай);
• Bank of China (Кытай);
• JCB (Япония);
• American Express (США).