Йортта урын-җирне кандаладан саклау турында тәкъдимнәр хакында
Cimicidae семьялыгының урын-җир кандалалары - кан эчүче канатсыз бөҗәкләр. Алар семялыклары дөньяда ике төрле: Cimex lectularius урын-җир кандаласы - уртача климатлы күп кенә илләрдә таралган космополитик төр, һәм тропик илләр зонасында тереклек итүче тропик кандала - Сimex hemipterus.
Россиянең кайбер шәһәрләре территориясендә тропик кандалалар күренә. Бөҗәкләрнең әлеге төре Россиянең Европа өлеше өчен яңа. Белгечләр әйтүенчә, бу бөҗәкләрнең саны елдан-ел арта бара. Бу төрләрне бер-берсеннән белгечләр генә аера ала.
Кандала синантроп (көнкүреш) буынтыгаяклыларга карый, алар тиешле санитар хәлдә булган имин биналарда яши һәм үрчи ала, әмма еш кына алар кешеләр тыгызлыгы югары булган һәм канәгатьләнерлек булмаган санитар-техник торышлы торак биналарда еш очрый.
Кандалалар таралуның иң гади һәм иң еш ысулы - аны әйберләр, кием-салым, мебель һәм башка кирәк-яраклар белән алып керү. Аларны бер бинадан бинага, бер йорттан икенчесенә, шәһәрдән шәһәргә күчерергә мөмкиннәр. Алар күрше фатирлардан, каттан катка вентиляция каналлары буенча, электр розеткалары аша, ә җылы вакытта йортларның тышкы диварлары буйлап шуышырга мөмкин. Моннан тыш, кандала үрентесе - чорма булырга мөмкин (әгәр аларда күгәрченнәр оя корса). Сирәк булса да, кандаланы кешеләр күп җыелган башка урыннарда да, транспортта да эләктерергә мөмкин. Корткыч бер фатирга эләксә дә, бөтен бер йорт зарарлану куркынычы бар.
Паразитларның барлыкка килүен йокыдан соң тәндә тешләүләр булуыннан белеп була. Кандалалар шырпы башы кадәр зурлыкта да булырга мөмкин, алар кан белән туклана, шуңа күрә кешегә тартыла. Ә ропик кандалаларның шундый үзенчәлеге бар ки, алар көндез дә кешегә һөҗүм итә ала.
Урын-җир кандалаларының активлыгының төп чоры җәйгә һәм ягу сезоны башлануга туры килә. Корткычларның иртә стадиядә пәйда булуын күрү өчен урын-җир кирәк-яракларын ешрак алыштырырга киңәш ителә.
Кунакханәләрдә яшәүчеләр, ә бөҗәкләр хәтта биш йолдызлы кунакханәләрдә дә очрый, өйләренә урын-җир кандалаларын өйгә дә алып килергә мөмкиннәр. Экспертлар номерга урнашканда урын — җирне игътибар белән карарга, ә урын-җирләрдә кечкенә билгеләргә карап, бу кунакханәдә яшәүдән баш тартырга киңәш итә. Үз әйберләрендә бөҗәкләрне өйләренә алып килмәс өчен, экспертлар чемоданны ваннада яки душта тотарга тәкъдим итә. Белгечләр пычрак кием һәм кием-салымны тыгыз ябылган пакетка салырга һәм идәндә сакламаска куша. Өйгә кайткач, әйберләрне кер юу яки химчисткага бирергә кирәк, анда әйберләр кандалаларны юк итәргә сәләтле югары температурада эшкәртеләчәк.
Кандалаларның үрчүен кисәтү максатларында профилактик һәм санитар-техник чаралар зур әһәмияткә ия.
Бүлмәләрне җыештырырга, тузан суырткычтан файдаланырга, урын-җирне еш алыштырырга, савытларны шунда ук юарга; диваннар, келәмнәрне чистартып торырга һәм кандалаларның тормыш-көнкүреш эзләренә игътибар итәргә кирәк: җиһаз детальләре кисешкән урыннарда караңгы нокталар («утыру урыннары»), купкан обойларның эчке ягында, урын-җир өстендәге кан таплары һ. б.
Фатирларны системалы ремонтлау, түшәмнәрне агарту, обойларны җентекләп (ярыксыз) ябыштыру, идәндә, плинтус артында, тәрәзә төбендә, ишек яңакларында ярыкларны бетерү зур әһәмияткә ия.
Юк итү, аларның санын киметү һәм яшәү тирәлегенең уңайсыз шартларын булдыру өчен дәүләт теркәвен узган дезинсекцион чаралар кулланалар. Гражданнар үз торак урыннарын, шул исәптән бакча йортларын, каралты-кураларны халык тарафыннан көнкүрештә куллану өчен рөхсәт ителгән дезинсекция чаралары белән мөстәкыйль рәвештә дезинсекцияләргә хокуклы. Дәүләт теркәвенә алынган дезинсекцион чараларны куллану өлкәсе һәм шартлары халык өчен аларны куллану буенча инструкция һәм этикетка белән билгеләнә.
Кандалаларга каршы эшкәртү буенча консультация һәм һөнәри ярдәм алырга мөмкин дезинфекция профиле оешмаларында.
* Материал Роспотребнадзор дезинфектология фәнни-тикшеренү институты биргән мәгълүмат нигезендә әзерләнде.